De geschiedenis van Vliegbasis Volkel in een notendop *
In het begin van de tweede wereldoorlog waren de Duitsers verantwoordelijk voor het aanleggen van Fliegerhorst Volkel. Zij gebruikten de basis voor missies naar het westen van Nederland en naar het Verenigd Koninkrijk. Toen tegen het einde van de oorlog de Duitsers waren weggejaagd, was het vliegveld vernietigd door geallieerde bombardementen. Vanwege de enorm tactische ligging ervan, is het vliegveld onmiddelijk volledig herstelt en gebruikt door de Royal Air Force. Gevechtsvliegtuigen als de Hawker Typhoon en Hawker Tempest hebben een steentje bijgedragen aan het beeindigen van deze verschrikkelijke oorlog.
Op 1 april 1950 werd vliegbasis Volkel officieel opgericht voor de Koninklijke Luchtmacht (die in 1953 pas 'Koninklijk' werd). De eerste bewoners waren Gloster Meteors bij het 327 en 328 squadron. Eind vijftiger jaren werden deze units gedeactiveerd en heropgericht in Blomberg (Duitsland). Ze werden uitgerust met geleide wapen systemen als de Hawk en Nike.
In 1952 werd de 1e Tactical Fighter Group opgericht, bestaande uit 311 en 312 squadron. Hun taken: luchtverdediging, grondaanvallen en ondersteuning aan grondtroepen. Vanaf 1960 kreeg de groep een nieuwe taak: Strike. De NAVO achtte Europa niet sterk genoeg om bestand te zijn tegen een massa aanval vanuit het oosten. Daarom besloot de NAVO om op verschillende bases nucleaire wapens te plaatsen; Volkel was daar één van. Met de Amerikanen werd overeen gekomen dat zij de wapens zouden beheren en bewaken. Vanaf 1962 eiste de SACEUR (Suppreme Allied Comander Europe) dat er een Quick Reaction Alert (QRA) kwam die 24/7 aktief was. Het was ook de SACEUR die in 1969 aanbevolen heeft om betonnen vliegtuigshelters te bouwen om bescherming te bieden tegen aanvallen.
Tegenwoordig is Volkel, met twee squadrons, één van de belangrijkste F-16 velden in Nederland. In de afgelopen 18 jaar zijn de F-16s uitgezonden geweest naar crisissituaties in de Balkan en Afghanistan. Recentelijk zijn de F-16s gemoderniseerd onder het Mid-Life-Update (MLU) programma. Dit verlengt de levensduur van het vliegtuig tot maar liefst 35 jaar! Momenteel wordt gezocht naar een opvolger, welke vanaf 2015 in dienst zou moeten komen. Kandidaten zijn: de Gripen, de Rafale, de Eurofighter en als grooste kanshebber de F-35 Joint Strike Fighter.
Natuurlijk spelen de vliegende squadrons een hoofdrol in de geschiedenis van de vliegbasis Volkel. Omdit elke gebaseerde unit zijn eigen geschiedenis heeft, worden ze hieronder één voor één genoemd.
306 squadron
In het begin van haar bestaan is 306 squadron kort op diverse locaties verbleven. Zo is het gestationeerd geweest op RAF Gütersloh, Bückeburg, Laarbruch, Deelen, Twenthe en zijn er deployments naar Volkel geweest. In haar eerste uren opereerde het fotoverkenningssquadron met de F-84E, uitgerust met camera's in de tiptanks. Na de RT-33 als tussenopslossing te hebben gebruikt, werd in 1956 overgeschakeld op de RF-84F Thunderflash. In 1962, toen nog vanaf vliegbasis Twenthe, was 306 het eerste squadron van de luchtmacht dat met de F-104 Starfighter vloog. Pas in 1969 werd 306 definitief op Volkel gestationeerd. Omdat 306 geen deel uitmaakte van Strike, opereerde het tijdens oefeningen vanaf de vliegbasis De Peel in Limburg. In 1974 werden de Starfighters uitgerust met de Orpheus pod voor de fotoverkenningstaak. Deze pod is tot voor kort in gebruik geweest. In 1983 is 306 overgeschakeld op de F-16(R). Er moesten een aantal kleine aanpassingen aan het vliegtuig verricht worden om het geschikt te maken voor de Orpheus pod. Eind jaren '90 bestonden er plannen om 306 sqn op te heffen. Maar vanwege goede verdiensten tijdens de Kosovo crisis werd er anders besloten. Het 313 sqn werd operationeel verklaard terwijl 306 sqn de OCU taken van 313 zou overnemen. Beide squadrons zouden vanaf hun eigen thuisbasis blijven operen. Echter, begin 2006 zal 313 vanaf vliegbasis Volkel gaan opereren en zal 306 squadron worden opgeheven. Onderzocht wordt nog hoe de KLu verder wil met de trainingstaken.
In 2007 verruilde 306 officieel zijn fotoverkenningstaak voor een opleidingstaak. Het squadron opereerde daartoe sinds 24 april 2007 met 14 Nederlandse F-16´s vanaf Springfield in Ohio. Springfield werd echter gesloten en er werd besloten tot verhuizing naar Tucson (Arizona), waar op 29 oktober 2010 de eerste 306-toestellen landden, waar ze zijn ondergebracht bij het Amerikaanse 148th Fighter Squadron van de Arizona Air National Guard. Afgezien van de locatie blijft de opleiding ongewijzigd. Het onderhoud aan de vliegtuigen zal net als in Springfield uitgevoerd worden door personeel van de Air National Guard. Uiteindelijk werd op 6 dec 2010 het 306 Squadron deactiveerd.
311 Squadron
311 sqn is het oudste op Volkel gebaseerde squadron. Het werd opgericht op 1 mei 1951 en initieel uitgerust met de F-84E Thunderjet. Al snel, in 1952, werd dit type vervangen door de verbeterde F-84G. Eind 1955 werd de Thunderjet vervangen door de meer capabele F-84F Thunderstreak. In 1964 was 311 het eerst squadron op Volkel dat de F-104 Starfighter ontving. Met de introductie van dit nieuwe type was 311 sqn gedurende één jaar non-ops. Na 18 jaar met de 'honderdvier' geopereerd te hebben, kreeg 311 de F-16 in 1982. In 1999 werd overgeschakeld naar de MLU F-16 en hiermee zal men nog zeker tien jaar mee verder gaan.
Als gevolg van bezuinigingen viel op 27 september 2012 het doek voor 311 squadron en werd het opgeheven.
312 Squadron
Op 1 december 1951 werd 312 squadron opgericht en vloog aanvankelijk met de F-84E. Eind 1952 werden deze toestellen vervangen door de F-84G. Later, in 1956, werden de Thunderjets vervangen door de F-84F Thunderstreak. Aanvankelijk werden de jagers onbeschilderd afgeleverd maar vanaf 1960 moesten alle operationele toestellen worden voorzien van camouflage kleuren. In 1965 schakelde ook 312 over op de eerste supersonische jager van de KLu: de F-104 Starfighter. In 1984 viel het doek voor dit type en ging men over op de F-16. Tegenwoordig is het Bonzo squadron helemaal operationeel op de F-16 MLU. De bijnaam 'Bonzo' is afkomstig van de hond van de eerste commandant 1e Tactical Fighter Group Majoor Flinterman in 1952!
313 Squadron
Eind 1953 werd 313 squadron opgericht op vliegbasis Volkel. Het was haar taak om nieuwbakken piloten te trainen in Europese navigatie- en weerscondities. In het begin werd er gevlogen op de T-6, T-33 en F-84E en G. Met de komst van de F-84F werden de oudere F-84 types snel vervangen. In 1957 had 313 een demo team dat vloog met de T-33 genaamd Skysharks. Vanaf 1958 werd de vliegeropleiding geconcentreerd op de vliegbasis Woensdrecht en daarmee was de verhuizing van 313 sqn onvermijdelijk. In 1972 verhuisde het naar vliegbasis Twenthe. In 2001 kreeg 313 een operationele status. De opleidingstaak werd overgeheveld naar 306 squadron. Met de sluiting van de vliegbasis Twenthe, zal 313 squadron begin 2006 opnieuw vanaf vliegbasis Volkel gaan opereren.
Base Flight
In de vroege vijftiger jaren werden verschillende T-6 Harvards (tot 13 stuks!) gebruikt als base flight vliegtuigen (aanvankelijk genaamd 'station flight'). In de loop van de 50's werden de Harvards vervangen door T-33s. Beide types werden gebruikt voor communicatie- en trainingsvluchten.
Gedurende de eerste jaren maakte de base flight deel uit van 313 squadron. Nadat 313 Volkel verliet, werd het een zelfstandige unit. Vanaf dat moment vloog het met twee T-33s, twee Harvards en twee Piper L-21 Super Cubs. Nadat ze in 1965 een wereld record duur-vlucht hadden gescoord, werd de T-6 in 1966 uitgefaseerd. In dat jaar kreeg de base flight vijf TF-104Gs voor trainingstaken. Eind zestiger jaren kreeg men nog meer TF-104Gs vanwege de conversie van F-84 vliegers naar de F-104. Op dat moment werd de base flight AWX (All Weather and X-servicing) en later CAV (Conversie en All-weather Vlucht). Begin zeventiger jaren gingen de T-33s met pensioen terwijl de Piper Cubs door mochten vliegen tot 1976. De CAV bleef actief tot de uitfasering van de Starfighter in 1984. Toen kreeg de unit de naam UFO (UitFaserings Onderdeel). Dit onderdeel leverde ondersteuning aan gastvliegers die nog niet waren omgeschakeld naar de F-16. Toen de laatste F-104 de KLu verliet, werd ook het UFO opgeheven.
Dash Four
Dash Four was een aerobatic team, opgericht in december 1955. Met veel succes hebben zij deelgenomen in menig vliegcompetitie in Europa en Amerika. Tijdens een show op Nellis in 1959 werden ze getroffen door pech. Het team vloog met geleende vliegtuigen van de Arizona Air National Guard. Op hoogte van minder dan slechts 100 voet vlogen ze door een 'dust devil'. Twee van de vier kisten botsten op elkaar. Eén slaagde erin een veilige landing te maken, de andere crashte. Gelukkig wist de piloot zichzelf tijdig in veiligheid te brengen met zijn schietstoel. Eind 1959 werd het team ontbonden.
Credit: Voor dit overzicht is gebruik gemaakt van het jubileumboek Gestaag Gespannen / 50 jaar Vliegbasis Volkel. Het boek beschrijft in ruim 300 pagina's de volledige geschiedenis van vliegbasis Volkel.
* Dit verslag is in 2001 geschreven en herzien in 2005/2012. Mogelijk beschrijft het niet de meest actuele stand van zaken.